Παρά τα πολυάριθμα πλεονεκτήματα της κετογενικής διατροφής, αν ακολουθείτε μια τέτοια διατροφή μακροπρόθεσμα ίσως χρειαστεί η προσθήκη από ορισμένα συμπληρώματα κέτο για να καλυφθούν οι μακρο και μικρο ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά ενός ατόμου. Σε αυτό το άρθρο, θα συζητήσουμε τι είδος συμπληρώματα χρειάζεστε στην κέτο, και πως να αξιοποιήσετε στο έπακρο το φαγητό που τρώτε!
Πίνακας Περιεχομένων
Γιατί χρειάζεστε συμπληρώματα κέτο;
Περιορισμένη κατανάλωση υδατανθράκων σημαίνει μείωση στην κατανάλωση αμυλούχων λαχανικών, δημητριακών και φρούτων. Αυτές οι κατηγορίες τροφίμων παρέχουν μικρο και μάκρο θρεπτικές ουσίες, και ένα μεγάλο αριθμό βιταμινών και μετάλλων.
Η κετογενική διατροφή σάς επιτρέπει να τρώτε ορισμένα φρούτα π.χ. Μούρα ή μερικά αμυλούχα λαχανικά όπως το σπανάκι, το μπρόκολο κλπ. Όμως αυτά τα φρούτα και τα λαχανικά δεν παρέχουν όλες τις απαραίτητες βιταμίνες και τα μέταλλα που χρειάζονται για να καλυφθούν οι καθημερινές ανάγκες ενός ατόμου. Ορισμένες συγκεκριμένες ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά είναι πιο συχνές στους ανθρώπους που ακολουθούν την κετογενική διατροφή και αυτές θα αναλύσουμε στις επόμενες παραγράφους.
Η βιταμίνη D ως ένα από τα πιο σημαντικά συμπληρώματα κέτο
Αυτή η σημαντική βιταμίνη λειτουργεί ως μια ορμόνη στο σώμα. Ανάμεσα στα άλλα πράγματα, παίζει ένα σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των μικροθρεπτικών συστατικών όπως το ασβέστιο, το μαγνήσιο και ο φώσφορος. Είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη και βρίσκεται φυσικά σε τρόφιμα όπως τα λιπαρά ψάρια, το συκώτι, οι κρόκοι των αυγών, και το παστεριωμένο κρέας αλλά και το κρέας που προέρχεται από ζώα που έχουν τραφεί με γρασίδι.
Σύμφωνα με την τελευταία εκτίμηση της κυβέρνησης, περίπου το ένα τρίτο των Αμερικανών δεν λαμβάνουν αρκετή βιταμίνη D. Η κύρια πηγή αυτής της βιταμίνης είναι ο ήλιος και παράγεται στο σώμα όταν το δέρμα εκτεθεί στο φως του ήλιου. Κατά τη διάρκεια της ηλιοφάνειας, μόνο 15 έως 20 λεπτά έκθεσης στον ήλιο μπορούν να παρέχουν τη βιταμίνη D που χρειάζεστε για μία ημέρα. Όμως, η διαδικασία συμβαίνει πιο αργά στα άτομα με περισσότερη μελανίνη (πιο σκούρο δέρμα).
Ακόμη, για να ικανοποιήσετε τα απαιτούμενα επίπεδα βιταμίνης D, πρέπει να εκθέσετε μεγαλύτερες περιοχές του δέρματος χωρίς να χρησιμοποιήσετε αντιηλιακό. Δυστυχώς, ο χειμερινός καιρός σε εύκρατα κλίματα καθιστά την παραγωγή βιταμίνης D σχεδόν αδύνατη από τον ήλιο. Από την άλλη, υπάρχουν μελέτες για την κατάσταση της βιταμίνης D στην Ευρώπη που αναφέρουν ότι η έλλειψη βιταμίνης D είναι πιο συχνή στη νότια Ευρώπη από ότι στη βόρεια Ευρώπη, κάτι που αποτελεί ένα απροσδόκητο εύρημα καθώς, αν αναλογιστούμε τον αριθμό των ηλιόλουστων ημερών σε κάθε περιοχή (1).
Επίσης, οι εργασίες που μας κρατούν σε ένα εσωτερικό χώρο μπορεί να προκαλέσουν έλλειψη ακόμα και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Η έλλειψη μπορεί να προκαλέσει ζητήματα, όπως εύθραυστα οστά και υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων ή ακόμα και καρκίνου. Το βέλτιστο επίπεδο βιταμίνης D διευκολύνει την απώλεια βάρους και βοηθά την ανάπτυξη και την ενδυνάμωση των μυών. Επίσης, συμβάλει στην υγεία του ανοσοποιητικού συστήματος και μπορεί πιθανώς να αυξήσει τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης.
Βιταμίνη D και κέτο
Ενώ τα οφέλη που έχει για την υγεία η βιταμίνη D ισχύουν για όλους, όσοι ακολουθούν την κέτο μπορεί να θεωρήσουν ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Μια κετογενική δίαιτα προκαλεί απώλεια ηλεκτρολυτών, οπότε η ικανότητα της βιταμίνης να βοηθά στην απορρόφηση τους (π.χ.το ασβέστιο) είναι σημαντική. Η έλλειψη βιταμίνης D3 παρατηρήθηκε για πρώτη φορά σε παιδιά που ακολουθούσαν μια κετογονική δίαιτα για τον έλεγχο της επιληψίας (2).
Καθώς πολλοί ακολουθούν την κέτο για να χάσουν βάρος και να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, μπορούν σίγουρα να χρησιμοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της βιταμίνης D που προστατεύουν την καρδιά. Οι bodybuilders και άλλοι αθλητές θα εκτιμήσουν τα μυϊκά οφέλη.
Πολλές τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη D είναι φιλικές προς την κέτο, οπότε ένα καλό πρώτο βήμα είναι να καταναλώσετε πολλές από αυτές. Όμως, μπορεί να μην πάρετε επαρκή ποσότητα μόνο από το φαγητό, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες ή αν το δέρμα σας είναι πολύ σκούρο. Η συμπληρωματική βιταμίνη D μπορεί να σας βοηθήσει να διατηρήσετε τα επίπεδα της βιταμίνης σε όλη τη διάρκεια του έτους.
Συμπληρώματα με ωμέγα-3 ή ιχθυελαίου
Τα λιπαρά οξέα είναι σημαντικά για μια ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή και παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην υγεία όλων. Είναι τα “απαραίτητα” λιπαρά οξέα επειδή δεν μπορούμε να τα παράγουμε στο σώμα μας. Συνεπώς πρέπει να τα λάβουμε μέσα από τη διατροφή μας ή μέσω συμπληρωμάτων.
Τα ωμέγα-3 είναι πολυακόραστα λίπη (PUFA) της υψηλότερης τάξης. Ενώ τα φυτικά έλαια είναι PUFA, το περιεχόμενό τους είναι επίσης υψηλό σε ωμέγα-5, τα οποία είναι αντιφλεγμονώδη. Μια υψηλή αναλογία 6:3 δεν είναι ιδανική για την καλή υγεία, έτσι είναι σημαντική η υψηλή πρόσληψη των ωμέγα-3.
Αν η πρόσληψή σας σε ωμέγα-3 είναι χαμηλή, μπορεί να αντιμετωπίσετε διάφορα συμπτώματα όπως ξηροδερμία, κατάθλιψη, κόπωση και προβλήματα μνήμης. Τα ωμέγα-3 σάς βοηθούν να ισορροπήσετε την HDL σας (καλή) χοληστερίνη, και μπορεί να ανακουφίσουν από τον πόνο στα αρθριτικά. Μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην πρόληψη και τη θεραπεία της σκλήρυνσης των αρτηριών (αθηροσκλήρωση).
Το ιχθυέλαιο επίσης βελτιώνει τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων. Ενώ τα τριγλυκερίδια είναι μόρια λίπους που απαιτούνται για τη σωστή λειτουργία, τα υψηλά επίπεδα συνδέονται με μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και μη αλκοολούχων λιπαρών ηπατικών νόσων.
Κέτο και ωμέγα -3
Σύμφωνα με μια μελάτη του 2015, οι άνθρωποι που ακολουθούσαν μια κετογονική διατροφή και λάμβαναν συμπληρώματα με ωμέγα-3 λιπαρά οξέα είχαν σημαντικές μειώσεις στα συνολικά επίπεδα χοληστερίνης LDL-c και γλυκόζης. Επίσης, όσοι ακολουθούσαν την κετογονική δίαιτα και λάμβαναν συμπληρώματα ωμέγα-3 είχαν χαμηλότερα επίπεδα τριγλυκεριδίων και ινσουλίνης σε σύγκριση με όσους ακολουθούσαν την κετογονική διατροφή αλλά δεν λάμβαναν συμπληρώματα ωμέγα-3, με σημαντική διαφορά (3).
Ακόμη, τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα αύξησαν το βασικό μεταβολικό ρυθμό και το ρυθμό οξείδωσης των λιπαρών οξέων (4). Σε μια μελέτη που διεξήχθη από τον Yates και τους συναδέλφους του, οι επαγγελματίες ποδοσφαιριστές που λάμβαναν συμπληρώματα ωμέγα-3 λιπαρών οξέων παρατήρησαν ευεργετική επίδραση στο προφίλ λιπιδίων τους, δείχνοντας ότι τα συμπληρώματα με ιχθυέλαιο θα μπορούσαν να είναι μια μέθοδος για τη βελτίωση των τροποποιήσιμων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου μεταξύ αθλητών (5).
Μια πιο πρόσφατη μελέτη (2017) ανάμεσα σε σωματικά ενεργούς άνδρες έδειξε ότι η πρόσληψη συμπληρωμάτων ωμέγα-3 λιπαρών οξέων είχε μια θετική επίδραση στην ανάρρωση σε σχέση με την ομάδα του εικονικού φαρμάκου μετά τη διεξαγωγή δοκιμής πλυομετρικού squat jump (6). Ακόμη, υπάρχει μια μελέτη που υποδηλώνει ότι τα συμπληρώματα με ωμέγα 3 θα μπορούσαν να είναι ευεργετικά για τη βελτίωση της ανοχής σε νέα/ ή επίπονα προγράμματα άσκησης και μπορεί να οδηγήσουν σε καλύτερη προσαρμογή στην προπόνηση και την αντοχή στην άσκηση (7).
Η ποιότητα είναι πολύ σημαντική όταν μιλάμε για ιχθυέλαια. Η φρεσκάδα και η καθαρότητα είναι βασικές πτυχές της ποιότητας. Το παλιό, οξειδωμένο ιχθυέλαιο όχι μόνο έχει κακή γεύση, αλλά σας εκθέτει σε επιπλέον ελεύθερες ρίζες. Το καθαρό συμπλήρωμα ιχθυελαίου μας προέρχεται από πιστοποιημένες βιώσιμες αλιευτικές μονάδες και έχει ελεγχθεί εργαστηριακά για την καθαρότητά του. Παραγγείλετε τις κάψουλες ωμέγα-3 ιχθυελαίου για να λάβετε την μεγαλύτερη δυνατή ποιότητα.
Συμπληρώματα με ηλεκτρολύτες στην κέτο
Η κέτο διατροφή είναι διουρητική – προκαλεί απώλεια υγρών που ακολουθείται από απώλειες μικροθρεπτικών συστατικών όπως νάτριο, μαγνήσιο και κάλιο καθώς το σώμα προσπαθεί να διατηρήσει την ισορροπία των ηλεκτρολυτών. Παρόλο που το σώμα προσπαθεί να διατηρήσει την ισορροπία ανάμεσα στους ηλεκτρολύτες, αυτό δεν είναι πάντα δυνατό, ειδικά όταν υπάρχουν ελλείμματα.
Όταν οι ηλεκτρολύτες σας είναι χαμηλοί, ενδέχεται να αντιμετωπίσετε αδυναμία ή ζάλη, κόπωση, πονοκεφάλους και δυσκοιλιότητα. Αυτά τα συμπτώματα συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην “γρίπη κέτο”, αλλά μπορείτε να τα αντιμετωπίσετε ακόμα και όταν έχετε προσαρμοστεί στο να χάνετε λίπος.
Νάτριο
Το νάτριο έχει πολλές ρυθμιστικές λειτουργίες στο σώμα. Επηρεάζει την αρτηριακή πίεση, τα επίπεδα του pH και του νερού, και υποστηρίζει τα επινεφρίδια, που είναι σημαντικά για την παραγωγή ορμονών. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων και τη ρύθμιση των σημάτων ανάμεσα στα νεύρα. Μπορεί να αντιμετωπίσετε μακροπρόθεσμη βλάβη ιστών και κυττάρων αν τα επίπεδα νατρίου σας είναι πολύ χαμηλά ή πολύ υψηλά. Επομένως, αυτό είναι ένα ζωτικής σημασίας θρεπτικό στοιχείο!
Ευτυχώς, το νάτριο βρίσκεται σχεδόν παντού και είναι πολύ εύκολο να λάβετε αρκετό νάτριο μέσω της διατροφής σας. Υπάρχουν διαφορετικά είδη αλατιού αλλά όταν μιλάμε για υψηλής ποιότητας αναφερόμαστε στο ροζ αλάτι Ιμαλαΐων.
Μαγνήσιο
Σχεδόν οι μισοί Αμερικανοί δεν λαμβάνουν αρκετό μαγνήσιο, και η έλλειψη είναι ακόμα πιο συχνή σε αυτούς που ακολουθούν μια διατροφή χαμηλή σε υδατάνθρακες. Είναι ζωτικής σημασίας για την καλή υγεία καθώς εμπλέκεται σε πολλές λειτουργίες του σώματος. Το μαγνήσιο σάς βοηθά να κοιμηθείτε, ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση, διατηρεί τους μύες και τα νεύρα σε λειτουργία, έχει ένα ρόλο στη σύνθεση της πρωτεΐνης και πολλά άλλα!
Οι τροφές που είναι πλούσιες σε μαγνήσιο είναι το αβοκάντο, τα σκούρα πράσινα λαχανικά με φύλλα, οι ξηροί καρποί, ο σολομός, και άλλα ψάρια. Είναι δύσκολο να πάρετε αρκετό μαγνήσιο μόνο από τις τροφές σε μια κετογονική διατροφή, οπότε για αυτό χρειάζεστε συμπληρώματα κέτο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πολλές από τις πιο πλούσιες τροφές είναι επίσης υπερβολικά πλούσιες σε υδατάνθρακες.
Η υπομαγνησιαιμία, η οποία πιθανώς να οφείλεται στην αφυδάτωση, στην αποβολή κετογονικών σωμάτων μέσα από τα ούρα και την φτωχή πρόσληψη μαγνησίου καθιστούν υποχρεωτική τη λήψη συμπληρωμάτων με μια καλή φόρμουλα μαγνησίου (8).
Το MagEnhance της Intelligent Labs χρησιμοποιεί τρεις τύπου μαγνησίου για βέλτιστη απορρόφηση, εξαιρετική εγκεφαλική λειτουργία, και καλό ύπνο. Επίσης, είναι σχεδιασμένο για να βοηθήσει στην υγεία της καρδιάς και των οστών, τις ημικρανίες και την ανάρρωση μετά την άσκηση αλλά και στην απόδοση.
Κάλιο
Όπως το νάτριο και το μαγνήσιο, το κάλιο βοηθά τα ηλεκτρικά σήματα να ταξιδέψουν στο σώμα. Μεταξύ άλλων, εμπλέκεται στην ισορροπία του pH, την ισορροπία του νερού, τις συπάσεις των μυών, τον καρδιακό ρυθμό και την ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Η υπερβολική κόπωση, ο ακανόνιστος καρδιακός παλμός, οι πονοκεφάλοι, και οι μυϊκές κράμπες είναι ορισμένα μόνο από τα πράγματα που μπορείτε να περιμένετε όταν έχετε χαμηλή περιεκτικότητα σε κάλιο.
Ενώ οι μπανάνες είναι γνωστές για την περιεκτικότητά τους σε κάλιο, έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και στην πραγματικότητα λιγότερο κάλιο από ότι πολλές άλλες τροφές. Ένα φλιτζάν μαγειρεμένο σπανάκι (ή κάποιο άλλο σκουρόχρωμο λαχανικό με φύλλα) θα σας δώσει περίπου το ένα τέταρτο της ημερήσιας δόσης σας σε κάλιο. Ένα αβοκάντο δεν απέχει πολύ στο 20% της συνολικής αξίας.
Ορισμένες επιλογές κέτο χαμηλές σε κάλιο είναι ο σολομός, το κολοκύθι, το βοδινό κρέας, τα μανιτάρια, το κουνουπίδι και ορισμένοι ξηροί καρποί.
Τα περισσότερα συμπληρώματα καλίου είναι διαθέσιμα στη μορφή δισκίων των 10mg που σημαίνει ότι θα έπρεπε να πάρετε 40 δισκία τη μέρα για να λάβετε αρκετό κάλιο. Το lo-salt είναι ένα μια συχνά χρησιμοποιούμενη εναλλακτική λύση συμπληρώματος καλίου στην κοινότητα της κέτο, καθώς είναι ένα μίγμα νατρίου και καλίου μαζί. ¼ κουταλάκι του γλυκού lo-salt παριέχει 170mg νάτριο και 450mg κάλιο! Δεν είναι περίεργο που όσοι ακολουθούν κετογονικές δίαιτες έχουν σχεδόν όλοι ανεπάρκεια καλίου (9).
Σύμφωνα με μελέτες το επαρκές διατροφικό κάλιο παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων όπως ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου και μπορεί δυνητικά να μειώσει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης και οστικής απώλειας (9).
Σπιρουλίνα
Η Spirulina platensis, είναι ένα γαλαζοπράσινο μικροφύκι που ονομάζεται έτσι από την σπειροειδή του εμφάνιση. Θεωρείται superfood. Η σπιρουλίνα έχει πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και είναι μια καλή πηγή της καροτενοειδούς προβιταμίνης Α. Επιπλέον, η σπιρουλίνα παρέχει βιταμίνη Β1, Β6, Β12, νιασίνη και βιταμίνη Κ.
Όμως, το μεγαλύτερο πλεονέκτημα για όσους ακολουθούν μια διατροφή με κέτο είναι τα υψηλά επίπεδα μαγνησίου και καλίου, ασβεστίου, σιδήρου και φωσφόρου (10-11). Η συγκέντρωση του σε φώσφορο και ασβέστιο και συγκρίσιμη με το γάλα.
Καθώς τα άτομα που ακολουθούν μια κετογονική διατροφή μπορεί να αντιμετωπίσουν προβλήματα με την υψηλή χοληστερίνη, η χρήση της σπιρουλίνας ως ένα από τα συμπληρώματα κέτο είναι σημαντική για αυτούς. Σύμφωνα με μια μελέτη από την Ταϊβάν, η σπιρουλίνα έχει αντιοξειδωτικές, υπολιπιδαιμικές και αντιφλεγμονώδεις δράσεις (12).
Πέρα από αυτό, η επίδραση της σπιρουλίνας στη μείωση των λιπιδίων επιβεβαιώθηκε από μια άλλη μελέτη που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η λήψη συμπληρωμάτων σπιρουλίνας από το στόμα (4.5g/τη μέρα για 6 εβδομάδες) μείωσε τις τριακυλογλυκερόλες, την Ldl-χοληστερόλη (κακή χοληστερόλη) και τη συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση σε εθελοντές (13).
Αν σας ενδιαφέρει να μάθετε περισσότερα για το πιο ισχυρό αντιοξειδωτικό συμπλήρωμα, πατήστε εδώ!
Χρειάζεστε πραγματικά τα συμπληρώματα κέτο;
Υπάρχουν πολλά οφέλη που σχετίζονται με την κετογονική διατροφή, αλλά πρέπει να διασφαλίσουμε ότι λαμβάνουμε όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για να επιτύχουμε καλύτερη υγεία και μια ισορροπημένη διατροφή. Τα συμπληρώματα που παρουσιάζονται εδώ θα σας παρέχουν τα απαιτούμενα μικρο-θρεπτικά συστατικά για να διασφαλίσετε ότι καλύπτονται όλες οι διατροφικές σας ανάγκες κατά τη διάρκειας μιας κετογονικής δίαιτας. Ακόμη, αν ακολουθείτε μια καλά οργανωμένη δίαιτα, είναι απαραίτητη η λήψη ορισμένων συμπληρωμάτων διατροφής, για να παρέχεται στο σώμα σας πολύτιμα θρεπτικά συστατικά υψηλής ποιότητας και να πετύχετε καλύτερη απόδοση και υγεία!
Αναφορές
1) Kyriakaki, A. and Fragkoulis, E. (2019). The vitamin D paradox: high prevalence of deficiency in sunny Athens (Greece). Annals of Research Hospitals, 3, pp.13-13.
2) Branca, J., Pacini, S. and Ruggiero, M. (2015). Effects of Pre-surgical Vitamin D Supplementation and Ketogenic Diet in a Patient with Recurrent Breast Cancer. [online] Ar.iiarjournals.org. Available at: http://ar.iiarjournals.org/content/35/10/5525.full [Accessed 3 Mar. 2020].
3) Paoli, A., Moro, T., Bosco, G., Bianco, A., Grimaldi, K., Camporesi, E. and Mangar, D. (2015). Effects of n-3 Polyunsaturated Fatty Acids (ω-3) Supplementation on Some Cardiovascular Risk Factors with a Ketogenic Mediterranean Diet. Marine Drugs, 13(2), pp.996-1009.
4)Gligor, Ș. and Gligor, R. (2016). The potential role of omega-3 fatty acids supplements in increasing athletic performance. Timisoara Physical Education and Rehabilitation Journal, 9(16), pp.25-34.
5) Yates, A., Norwig, J., Maroon, J., Bost, J., Bradley, J., Duca, M., Wecht, D., Grove, R., Iso, A., Cobb, I., Ross, N. and Borden, M. (2009). Evaluation of Lipid Profiles and the Use of Omega-3 Essential Fatty Acid in Professional Football Players. Sports Health: A Multidisciplinary Approach, 1(1), pp.21-30.
6) Jakeman, J., Lambrick, D., Wooley, B., Babraj, J. and Faulkner, J. (2017). Effect of an acute dose of omega-3 fish oil following exercise-induced muscle damage. European Journal of Applied Physiology, 117(3), pp.575-582.
7) Corder, K., Newsham, K., McDaniel, J., Caciano, S., Ezekiel, U., Sisler, C. and Weiss, E. (2014). Effects of Short-Term Docosahexaenoic Acid Supplementation on Markers of Inflammation after Eccentric Strength Exercise. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 114(9), p.A63.
8) Muscogiuri, G., Barrea, L., Laudisio, D., Pugliese, G., Salzano, C., Savastano, S. and Colao, A. (2019). The management of a very-low-calorie ketogenic diet in obesity outpatient clinic: a practical guide. Journal of Translational Medicine, 17(1).
9) Cordain, Loren. (2018). Nutritional Deficiencies of Ketogenic Diets. 10.13140/RG.2.2.19094.19526.
10) Lifescienceglobal.com. (2018). Journal of Pharmacy and Nutrition Sciences. [online] Available at: http://www.lifescienceglobal.com/pms/index.php/jpans/article/view/61/28 [Accessed 3 Mar. 2020].
11) Aulamedica.es. (2015). [online] Available at: http://www.aulamedica.es/nh/pdf/9001.pdf [Accessed 3 Mar. 2020].
12) Deng, R. and Chow, T. (2010). Hypolipidemic, Antioxidant, and Antiinflammatory Activities of Microalgae Spirulina. Cardiovascular Therapeutics, 28(4), pp.e33-e45.
13) Torres-Duran, P., Ferreira-Hermosillo, A. and Juarez-Oropeza, M. (2007). Antihyperlipemic and antihypertensive effects of Spirulina maxima in an open sample of Mexican population: a preliminary report. Lipids in Health and Disease, 6(1), p.33.
